شکست پشه دنگی در کوبا با استفاده از تکنیک های هسته ایی
در کوبا، مانند اکثر کشورهای گرمسیری، پشه دنگی (dengue) یک مشکل رو به رشد است. این عفونت ویروسی که توسط پشه ها منتقل می شود، باعث تب بالا، دردهای عضلانی و مفاصل، دانه‌های پوستی و در شدیدترین موارد مرگ می شود. در سطح جهانی، تعداد موارد تب دنگی گزارش شده به سازمان بهداشت جهانی طی دو دهه گذشته هشت برابر شده است. بنابراین، دولت کوبا در نظر دارد با استفاده از یک تکنیک هسته‌ای که می‌تواند جمعیت پشه‌ها را کاهش دهد، با شیوع دنگی مقابله کند.
تکنیک مورد بحث، تکنیک حشره عقیم (SIT) است: رویکردی برای کنترل جمعیت حشرات با تکیه بر رهاسازی پشه‌های نر عقیم‌شده. با حمایت از برنامه همکاری فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با همکاری سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، انجام آزمایش یک کمپین SIT در یکی از محله‌های هاوانا، تعداد پشه‌ها (Aedes aegypti) را تا 90 درصد در سال گذشته کاهش داد و گزارش‌های اولیه نشان می‌دهد که موارد بیماری‌های منتقله از طریق پشه در دو ماه آخر کارآزمایی به طور کامل حذف شده است. رنه گاتو آرماس، حشره‌شناس و رئیس گروه SIT در موسسه پزشکی گرمسیری پدرو کوری کوبا، گفت: «در کوبا، کنترل پشه Aedes aegypti یک اولویت ملی است. پس از یک اپیدمی بزرگ دنگی در سال 1981، دولت برنامه ملی فشرده‌ای را بر اساس روش‌های مرسوم اجرا کرد که تقریباً در اواخر دهه 1980 پشه را ریشه کن کرد. با این حال، از آن زمان، شیوع همه گیر از موارد وارداتی مکرر بوده است. در حال حاضر، دنگی یک بیماری بومی در کوبا در نظر گرفته می شود.
SIT یکی از سازگارترین روش‌های کنترل آفات با محیط زیست است که تاکنون توسعه یافته است. پرتودهی، مانند پرتوهای گاما و اشعه ایکس، برای عقیم کردن حشرات انبوه پرورش داده می شود، به طوری که، قوای جنسی دارند، نمی توانند فرزند تولید کنند. طی پنج سال گذشته Gato Armas با کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و فائو برای جمع‌آوری داده‌های پایه و توسعه آزمایشی SIT به عنوان جایگزینی برای تلاش‌های کنترل پشه‌ها که کارایی آنها رو به کاهش است و به محیط زیست آسیب می‌رسانند، همکاری نزدیک داشته است. گاتو آرماس گفت: «نارضایتی از سایر تکنیک‌های کنترل جمعیت پشه‌ها، مانند بازرسی بهداشتی، کنترل لارو و حشره‌کش‌ها، دولت را به سمت SIT کشانده است و به پشه‌های عقیم‌شده اجازه می‌دهد بیشتر کار را انجام دهند. او گفت که استفاده بی‌رویه از حشره‌کش‌ها همچنین باعث ایجاد مقاومت در برابر حشره‌کش‌ها در Aedes aegypti شده است و آزمایش SIT شروعی برای یک برنامه موثرتر و سازگار با محیط زیست کنترل پشه است. این آزمایش که بین آوریل و آگوست 2020 انجام شد، منطقه‌ای به وسعت 50 هکتار را در محله‌ای منزوی در جنوب غربی هاوانا، El Cano، که به عنوان محل تست SIT انتخاب شد، پوشش داد. Arroyo Arenas، محله دیگری با اندازه مشابه، به عنوان یک سایت کنترل درمان نشده استفاده شد.
انجمن برای کنترل پشه
پذیرش جامعه برای موفقیت روش‌های کنترل ناقل (vector control) از جمله SIT ضروری است. گاتو آرماس می‌گوید، یک کمپین ارتباطی در مورد آزمایش توسط پزشکان خانواده و رهبران جامعه حمایت شد، آنها تاکید کردند که رهاسازی پشه‌های نر عقیم بی‌خطر است زیرا پشه‌های نر حامل دنگی نیستند، نیش نمی‌زنند و از خون تغذیه نمی‌کنند. حمایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و فائو برای آزمایشات SIT حیاتی بوده است. Raquel Scamilla Andreo Aledo، مسئول مدیریت برنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای کوبا، گفت: «در حالی که کارکنان و فضا برای پرورش پشه‌ها توسط دولت کوبا فراهم شده است، SIT به تجهیزات و تخصص تخصصی نیاز دارد، و اینجاست که آژانس می‌تواند کمک کند.» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از کوبا در دستیابی به تجهیزات جداسازی پشه‌های نر و ماده قبل از پرتودهی و رهاسازی حمایت کرد و به تجهیز تأسیسات پرورش پشه کمک کرد. قبل از آزمایش، کوبا ظرفیت کمی در پرورش حشرات داشت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از همکاران کوبایی برای اعزام به آموزش این تکنیک در برزیل، کلمبیا، مکزیک و آزمایشگاه‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اتریش حمایت کرد. اسکامیلا آلدو گفت: "موسسات ملی اکنون می توانند به طور موثر SIT را اجرا کنند و به زودی می توانند از سایر کشورها در این تکنیک حمایت کنند."
چالش برانگیز اما موثر
روی کاردوسو پریرا، رئیس بخش کنترل آفات حشرات در مرکز مشترک تکنیک‌های هسته‌ای غذا و کشاورزی فائو و آژانس بین المللی انرژی اتمی، می‌گوید که اجرای برنامه SIT بر ابزار و دانش تخصصی متکی است. کاردوسو پریرا که به همراه گاتو آرماس و دیگران برای ایحاد تخصص و توسعه پروژه همکاری میکند، می‌گوید: استفاده از SIT برای پشه‌ها در همه جای دنیا نسبتاً جدید است و آزمایش‌هایی مانند این نشان می‌دهد که چقدر می‌توانند امیدوارکننده باشند. برای آزمایش کوبا، تقریباً 1.3 میلیون پشه نر عقیم در 21 هفته رها شد و هدف در آینده نزدیک این است که آزمایش را با یک منطقه بزرگ‌تر و در نتیجه پشه‌های عقیم بیشتر افزایش دهیم.» گاتو آرماس گفت که این امکان وجود دارد که تا پایان سال 2022 منطقه مطالعاتی پروژه افزایش یابد، اما نیاز به ارتقاء تجهیزات، از جمله یک «جداکننده جنسی» خودکار، برای کاهش نیروی کار فشرده و کاهش هزینه‌ها دارد. کاردوسو پریرا گفت: آژانس بین المللی انرژی اتمی و فائو به حمایت خود از کوبا و سایر کشورهای منطقه که به دنبال کنترل آفات با استفاده از SIT هستند، ادامه خواهند داد.